هگمتان که نام پیشین همدان است، این شهررامیتوان یکی ازپرجاذبه ترین شهرهای ایران دانست
که درگذشته پایتخت پادشاهی ماد نیزبوده است،همدان درگذشته به معنی(جای به‌هم‌آمدگان)ویا(جای گردآمدگان) میباشد.
مرکزشهرهمدان است،که ازنظرجمعیت رتبه چهاردهم وازلحاظ مساحت دررتبه23استان کشورمحسوب می شود،شهرستان های زیرمجموعه آن عبارت است از:
همدان،ملایر،نهاوند،توسیرکان،اسدآباد،کبودرآهنگ،رزن،بهار،فامنین،درگزین نام برد.
وسعت این شهر۴٬۱۱۸ کیلومترمربع باجمعیت قالب بر406/554هزارنفرمیباشد.
بخش های گردشگری این شهر عبارت است از:
- غارعلیصدر
- آرامگاه ابوعلی سینا
- مجموعه گنج نامه
- آرامگاه باباطاهر
- حمام قلعه
- گنبد علویان
- دریاچه سد اکباتان
- حمام تاریخی قلعه
- دره عباس‌آباد
- بازار سنتی همدان
- آرامگاه استر و مردخای
- کلیسای گریگوری استفان
- چشمه فرشته
- دشت میشان
- سراب گاماسیاب
- دره مرادبیگ
- مجسمه شیرسنگی
- مسجد جامع همدان
که به برخی ازآن هامیپردازیم.
غارعلیصدر
غار علیصدر که یکی از مشهور ترین غار ها درایران است،که از غارهای تالابی ایران و‌از معدود غارهای آبی جهان محسوب میشود.این غاردرنزدیکی روستای علیصدرقراردارد،دارای طولانی‌ترین مسیر قایقرانی درون غار در جهان میباشد.
که قدمت آن به دوره دوم زمین‌شناسی یعنی دوره ژوراسیک بازمیگردد،محوطه غاردارای دالان های پیچ درپیچ وازدهلیزهای متعددبرخورداراست،
غارعلی صدر بیست وسومین"اثرطبیعی ملی"است.
آرامگاه ابوعلی سینا
ابوعلیِ سینا پزشک، ریاضی‌دان، اخترشناس، فیزیکدان، شیمیدان، جغرافیدان، زمین‌شناس، شاعر، منطقدان، فیلسوف، موسیقیدان و..
این بنا یادبودی از فیلسوف، دانشمند و پزشک که از مشهورترین و تأثیرگذارترینِ فیلسوفان و دانشمندان ایران‌زمین و جهان است که آرامگاه وی درمرکزشهرهمدان واقع است.
این بنا جزو معروف ترین جاذبه های گردشگری و نماد شهر همدان است،این بنابه دستورنوه فتحعلی شاه قاجارمرمت شده که در این مرمت چهارطاق قدیمی تخریب شده و گنبدی آجری به جای آن ساختند.
ودرزمان حکومتپهلوی دوم دستور ساخت بنای جدیدی برای آرامگاه بوعلی سینا در شهرهمدان را داده شد و‌بر اساس این تصمیم در خرداد سال۱۳۲۴ بود که تصمیم برآن شد با برگذاری مناقصه برای انتخاب بهترین طرح و نقشه این مقبره
برگذارگردد.که ازمیان طرح هاطرح یکی از مهندسان ایرانی با نام "هوشنگ سیحون" پذیرفته شد،و‌در‌نهایت هم اجرای آن را هم به خود"مهندس هوشنگ سیحون"واگذار کردند.
مجموعه گنج نامه
گنجنامه نوشتارهایی از دوران داریوش بزرگ و خشایارشای هخامنشی است،که قدمتی ۲۵۰۰ ساله دارد،که بر دل یکی از صخره‌های کوهستان الوند در فاصله ۵ کیلومتری غرب همدان و در انتهای درهٔ عباس‌آباد حکاکی شده‌است.
کتیبه‌ها هر کدام در سه ستون ۲۰ سطری به زبان‌های پارسی باستان، زبان ایلامی و بابلی نو نوشته شده متن پارسی باستان در سمت چپ هر دو لوح قرارگرفته‌است .
دلیل نام‌گذاری گنجنامه به این است که مردم در قدیم فکر می‌کردند راز یک گنج روی کتیبه‌ها نوشته شده است. بنابراین مدتی گنجنامه همدان را به نام جنگنامه هم میگفتن چون در زمان قدیم ذهن مردم بیشتر درگیر جنگ و جنگاوری پادشاهان بوده.
آرامگاه باباطاهر
آرامگاه باباطاهر بارهادست خوش تغییرات ومرمت وبازسازی قرارگرفته که در طول تاریخ همواره به دلیل تخریب و بازسازی تغییراتی را به خود دیده است،مقبره اصلی بابا طاهر را متعلق به دوران سلجوقی می دانند. در قرن ششم هجری
یک برج هشت ضلعی آجری بر روی قبر بابا طاهر بنا شد که بعدها بر اثر مرور زمان ویران شد.ودر زمان پهلوی اول از طرف شهرداری همدان بنای جدیدی به جای بنای قدیمی احداث شد.درزمان بازسازی لوح کاشی مربوط به قرن هفتم هجری یافت شده هم‌اکنون در موزه ایران باستان نگهداری می شودبه دست آمد. بر‌روی این کاشی فیروزه‌ای رنگ، آیات قرآن مجید به خط کوفی برجسته نوشته شده‌است. احداث بنای جدید در سال ۱۳۴۴ خورشیدی توسط انجمن آثار ملی و شهرداری همدان که توسط مهندس "محسن فروغی" انجام شد.
گنبد علویان
گنبد علویان در اواخر دوره سلطنت سلجوقیان حدود قرن ششم صرفاًجهت برگزاری مراسم مذهبی خاندان علویان ساخته شده.امروزه این گنبد تاریخی،آرامگاه چند تن از بزرگان خاندان علوی نیز است.این بنای تاریخی، سال‌ها بلااستفاده بوده
و‌به مرورزمان دچار فرسودگی و تخریب شد،اما بعدها در زمان حکومت پهلوی، مجدداً مرمت و بازسازی شد
دریاچه سد اکباتان
در گذشته سد "شهناز پهلوی" نام داشته که سد بعد از انقلاب ۱۳۵۷ از سد "شهناز پهلوی" به سد اکباتان(آبشینه)
تغییر نام داد. مهمترین سد استان همدان است،این سد از پنج کیلومتری جاده همدان به ملایر منشعب شده و راه دسترسی به آن به سمت روستای تفریجان و یلفان است،بر روی رود آبشینه، پایین‌تر از محل تلاقی رودخانه‌های یلفان و رود ابرو احداث شده‌است.
کلیسای گریگوری استفان
کلیسای گریگوری استپان یا کلیسای گریگوری استفان در قسمت شرقی تپهٔ هگمتانه در محلهٔ قدیم ارامنه قرار دارد. این کلیسا در سال ۱۶۷۶ میلادی توسط جمعی از ارامنه اصفهان و‌نیز مهاجرانی که در زمان جنگ جهانی اول هزاران ارمنی از مناطق ارمنستان غربی به شهرهای غربی ایران همچون کرمانشاه و همدان پناه آوردند.
تاجران ارمنی روسیه که در همدان ساکن شدند ساخته شده‌است. داخل کلیسای گریگوری چهار ستون مدور وجود داردکه با قوس‌های جناغی به یکدیگر متصل شده‌اند.این کلیسا در سال ۱۹۳۲ میلادی (۱۳۱۱ خورشیدی) بازسازی و مرمت شد
مسجد جامع همدان
مسجد جامع همدان مربوط به قرن‌های اولیه اسلام برمیگردد،ساختمان اولیه این مسجد مربوط به اوایل ورود اسلام در ایران است.
که نام های دیگر آن در گذشته مسجد عتیق و مسجد اعظم نیز بوده. قدمت ساختمان مسجد به دوران قاجار، درزمان حکومت فتحعلی‌شاه ویا محمد شاه قاجار بازمیگردد.این مسجد در‌دوران‌های گوناگون دست خوش
تغییراتی بوده، اما بیشتر این بازسازی‌ها در زمان قاجار صورت گرفته. ازمحمد خان بانی به عنوان بانی خیر، نام برده‌اند. کتیبه دیگری نیز در ایوان جنوبی و به تاریخ ۱۲۵۳هجری قرار گرفت
مجسمه شیرسنگی
مجسمه شیرسنگی در همدان قدمتی بیش از 2000 سال دارد. مجسمه های شیرسنگی همدان به دستور اسکندر به مناسبت یادبود سردار معروفش هنایشیون در دو طرف مقبره او ساخته شده بود. این مجسمه در حاضر در جنوب شهر همدان و در کنار جاده قدیم همدان ملایر واقع شده است. آثار تاریخی زیادی از زمان حکومت مادها و هخامنشیان در همدان وجود دارد که اکنون مجسمه شیرسنگی یکی از مهمترین این آثار به شمار می‌رود. مجسمه شیرسنگی در زمان حکومت پادشاهان ماد و هخامنشی اهمیت زیادی داشت، به طوری که در آن زمان به عنوان طلسم شهر از آن‌ها یاد می‌کردند، در مورد تاریخ دقیق ساخت شیر سنگی همدان اختلاف نظرهای زیادی هست. برخی معتقدند که این مجسمه در دوره مادها ساخته شده در حالی که برخی دیگر آن را به دوره هخامنشیان یا اشکانیان نسبت می‌دهند. اما با توجه به شواهد ، به نظر می‌رسد که ساخت شیر سنگی به دوره هخامنشیان بازمیگردد واین مجسمه نمادی از قدرت و عظمت امپراتوری هخامنشیان بوده است.
بازار سنتی همدان
بازارهای همدان مانند بازارهای اغلب شهرهای قدیمی دارای سقف بوده و این بافت از معماری اسلامی برخورداراست. یکی ازآثارباقی مانده ازدوره قاجارمیباشد.این بازار،از گذشته تاکنون،پیشه ورهای گوناگون جایگاهی برای عرضه کالاهای خود داشته‌اند،همچنین متناسب با فرهنگ زمان خود روش‌های مختلفی برای داد و ستد در این بازار به کار گرفته اند. سازه این بنا شبیه معماری دوره صفوی بوده که همانند خیلی ازبازارهای شهرهای گوناگون سرپوشیده است منتهی بخش اضافه شده مسقف نبوده علت مسقف بوده، این بنا به دلیل خنک سازی درفصل تابستان وهم چنین درفصل زمستان به سبب محافظت از کالاها دربرابربرف و باران را بوده.
بازارسنتی دارای:حمام، زورخانه، چایخانه، انواع کاروانسرا و تعداد قابل‌توجهی درراسته بازار جای دارد.
وسعت این بازار حدود ۳۰ هکتار است و از ۴۰ راسته بازار و ۱۲۰ کاروانسرا تشکیل شده است.
آرامگاه استر و مردخای
این آرامگاه جزء مهمترین زیارتگاه‌های یهودیان ایران و جهان است،که علاوه بر یهودیان،خیلی ازهموطنان نیز از این مکان مقدس دیدن می‌کنند. مقبره استر‌و مردخای جزء آثار میراث فرهنگی ایران بوده.
وجود این زیارتگاه یکی ازعوامل مهم در شکل‌گیری و تداوم حضور جامعه یهودی در همدان است
دره عباس‌آباد
دره‌ای در کوهستان الوند است،که ابتدای آن در جنوب غربی شهرهمدان قرار دارد ودر همین جهت
تا محل کتیبه‌های گنجنامه ادامه پیدا می‌کند. پس از کتیبه‌ها مسیری جنوبی داشته و تاریک دره خوانده میشود.به همین جهت این دره در ابتدا به عباس‌آباد در میانه به دره گنجنامه و در سمت بالاتر
به تاریک دره شهرت دارد.